Późnogotycki poliptyk…
Późnogotycki poliptyk, ze sceną Koronacji Marii w obrazie centralnym, pochodzi prawdopodobnie z któregoś warsztatów małopolskich na przełomie XV i XVI w. Znajdował się on wcześniej w cmentarnym, a następnie szpitalnym, kościele św. Gertrudy, choć nie jest pewne, że akurat było to jego pierwotne przeznaczenie. Skrzydła poliptyku oraz obraz główny wykonane zostały z drewna lipowego. Skrzydła pomalowano dwustronnie, centralną scenę Koronacji – jednostronnie. Całość malowideł wykonano w technice temperowej. O pierwszej jego renowacji w 1617 dowiadujemy się z pozostawionego na nim napisu. Kolejne takie zabiegi miały miejsce w XVIII i dwukrotnie w XIX w. W latach 1871-1888 umieszczono go w pseudogotyckiej ramie. Pentaptyk zachował się zatem bez oryginalnych ram oraz predelli.
O wyjątkowości nastawy ołtarzowej decyduje jego budowa, a zwłaszcza para zewnętrznych obrotowych skrzydeł. Retabulum, poza obrazem środkowym, posiada dwie pary ruchomych, dwustronnie malowanych skrzydeł. Tablica centralna ma wymiary 172 x 142 cm, skrzydła zaś po 172 x 71 cm. Pierwsza para skrzydeł połączona została z obrazem centralnym za pomocą zawiasów, skrzydła drugiej pary obracają się na bolcach wokół własnej osi. Gniazda dla obrotowych bolców usytuowano nad predellą i pod zwieńczeniem.
Program ikonograficzny:
Obraz centralny przedstawia scenę Koronacji Marii przez Trójcę Świętą, w asyście aniołów. Kwatery skrzydeł wypełniają wizerunki świętych Pańskich, po dwie postaci w każdej parze kwater, za wyjątkiem dwóch górnych pól na rewersie skrzydeł obrotowych. Przedstawiają one bowiem sceny historyczne: Świętego Hieronima pod krzyżem i Mszę Świętego Grzegorza.
Dzięki wspomnianej wyżej konstrukcji poliptyku prezentuje on bardzo bogaty program ikonograficzny, który można ustawiać i odczytywać aż w trzech odsłonach.
Bibliografia:
P. Pencakowski, Późnogotycki poliptyk ze sceną Koronacji Marii w kościele św. Mikołaja w Krakowie [w:] Studia z dziejów kościoła św. Mikołaja w Krakowie, pod red. Z. Klisia, Kraków 2002, s. 171-192.
