Latarnia zmarłych

30 stycznia 2015

Parafia św. Mikołaja może się poszczycić, znajdującą się tuż przy kościele, jedyną w Krakowie i unikatową latarnią zmarłych. Pochodząca z XIV w., zachowała niemal oryginalny wygląd. Pierwotnie znajdowała się ona przy leprozorium, czyli szpitalu dla trędowatych, przy kaplicy św. Walentego na Kleparzu. W związku z przebudową tego terenu w XIX w., przeniesiono ją w 1871 r. na teren przykościelnego cmentarza parafii św. Mikołaja. Latarnie zmarłych, nieodłączny element średniowiecznej przestrzeni, wznoszono w formie okrągłych bądź wielokątnych słupów, zwieńczonych daszkiem, wyposażając w otwory i dzwignię służące do wstawienia zapalonego kaganka i wyciągnięcia go w górę, aby przez cztery otwory oświetlał dane miejsce. Nazwa latarni pochodzi właśnie od charakteru miejsc, przy których najczęściej była ustawiona, czyli obok szpitali dla trędowatych, cmentarzy, na rozstajach dróg czy na drogach prowadzących do klasztorów usytuowanych poza miastem. Miała ona nie tylko ostrzegać przed zbliżaniem się do niebezpiecznego miejsca, jakim, ze względu na zaraźliwy trąd, były leprozoria ale też przypominać o modlitwie za zmarłych, dodawać otuchy nocnym przechodniom i podróżnym. XIV-wieczna gotycka latarnia zmarłych przy kościele św. Mikołaja ma formę ośmiokątnego słupa na cokole, zwieńczonego szpiczastym daszkiem z krzyżem ponad nim. Przed przeniesieniem latarni z Placu Słowiańskiego dokonano zmian w architekturze latarni: miejsce krzyża zajął posążek Chrystusa a górne otwory dla światła zamurowano. Obecnie krzyż na daszku został przywrócony. Latarnię, jeszcze w jej pierwotnej lokalizacji uwiecznił na swym płótnie Michał Stachowicz (obraz w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa). Jesienią 2014 latarnia zmarłych poddana została gruntowej konserwacji.